Paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing

Samenvatting

Het weerstandsvermogen geeft de financiële gezondheid van de gemeente weer. We drukken deze uit in een ratio. De uitkomst van de ratio moet in beginsel minimaal 1 zijn.

Op hoofdlijnen is het beeld als volgt:

Omschrijving	Bedrag/ratio incidenteel	Bedrag/ratio structureel
Geïnventariseerde risico’s	€ 4,9 miljoen	€ 8 miljoen
Weerstandscapaciteit	€ 24,5 miljoen	€ 5,1 miljoen
Weerstandsratio	4,94	0,63

De conclusie hieruit is dat de incidentele weerstandscapaciteit van voldoende omvang is om de gekwantificeerde risico’s te ondervangen. De structurele weerstandscapaciteit is van onvoldoende omvang.

We zien forse structurele risico's, met name het risico van de stijgende rente en jeugdhulp maken dat de begroting flink onder druk staat. Dit vormt een uitdaging voor komende begroting. We blijven inzetten op de lobby richting het Rijk voor voldoende financiering voor onze taken.

Ten opzichte van de programmabegroting 2024-2027 zijn er een aantal risico's vervallen. Deze zijn inmiddels concreet geworden en de effecten hiervan zijn verwerkt in deze jaarrekening.

1. Beleid

Het beleid van de gemeente ten aanzien van risicomanagement is nader uitgewerkt in de notitie risicomanagementbeleid.

Risicomanagement is gedefinieerd als het op gestructureerde wijze identificeren, analyseren en beheersen van risico’s die van invloed zijn op de realisatie van gemeentelijke doelstellingen. De focus ligt op risico’s met een mogelijk substantiële invloed op de financiële positie van de gemeente. Aan ons risicomanagement liggen onder andere de volgende uitgangspunten en randvoorwaarden ten grondslag:

Risicomanagement is onderdeel van de reguliere verantwoordelijkheid van het (lijn)management en is een cyclisch proces.
We maken zoveel mogelijk gebruik van bestaande instrumenten voor risico-identificatie en -beheersing.
Risicobeheersing doen we zoveel mogelijk in de reguliere processen.
Het toepassen van risicomanagement betekent niet dat we alle risico's kunnen voorkomen.

Risico’s hangen vaak samen met externe factoren. Daarop hebben we als gemeente niet altijd direct invloed. Daarom is het lastig deze risico’s in alle gevallen voldoende betrouwbaar te kwantificeren.
Risico’s ontwikkelen zich voortdurend. De laatste rapportage over de risico’s en de beheersing daarvan is in de programmabegroting 2024-2027 opgenomen. In deze jaarrekening 2023 hebben we deze risico-inschatting geactualiseerd.

Risicokaart
Omdat risico’s lastig te kwantificeren zijn maken we gebruik van de risicokaart. De risicokaart geeft inzicht in de categorisering van de risico’s naar kans en gevolg.

Een risico dat zich in het groene gebied bevindt heeft minimale financiële gevolgen. Een risico dat een score heeft in het oranje gebied, vraagt om extra aandacht. Het is hier van belang tijdig beheersmaatregelen te nemen. Een risico met een risicoscore in het rode gebied, vereist directe aandacht om een grote extra last te voorkomen. Preventieve en reducerende beheersmaatregelen kunnen de kans respectievelijk het gevolg terugbrengen naar een acceptabel niveau.

2. Risico's

Risico's in de rode categorie

Stijgende rente gekoppeld aan grote investeringen

Risico en beheersmaatregel	S/I ^[1]	Impact	Kans	Risicobedrag (impact x kans)
Stijgende rente gekoppeld aan grote investeringen	S	€ 3,4 miljoen	80%	€ 2,7 miljoen
Risico De rente was jarenlang erg laag. Onze gemiddelde rente waarvoor we leenden was jarenlang rond 1,1%. De rente is de afgelopen tijden sterk gestegen. Dit heeft een groot effect op onze begroting, omdat investeringsprojecten daarmee duurder worden. We hebben de financieringsbehoefte voor de komende 4 jaar in beeld gebracht. Daarbij is het erg lastig in te schatten wanneer daadwerkelijke uitgaven bij grote projecten precies gedaan worden. De ervaring is dat dit altijd wat achter blijft t.o.v. de begroting. Samengevat verwachten we dat onze financieringsbehoefte afgerond € 290 bedraagt. De rente per december 2023 was circa 3,6%. Deze is de afgelopen gedaald naar 3,1%. Wanneer we uitgaan van een rente van 3,5% stijgen de kosten voor onze investeringen met afgerond € 3,4 miljoen. Bij een rente van 3,1% zal dit € 2 miljoen zijn. Hierbij hebben we al rekening gehouden met mogelijke maatregelen die we kunnen treffen, zoals het niet meer toevoegen van rente aan reserves. Dit betekent dat we voor enkele miljoenen aan hogere kosten op moeten vangen in de begroting. Dit zorgt voor extra druk op het meerjarenbeeld. Beheersmaatregel Bij het opstellen van de Kadernota en de programmabegroting 2025-2028 verwerken we het actuele renteontwikkelingen en stellen we maatregelen voor om het tekort terug te dringen. We volgen kritisch de ontwikkelingen van de rente en bij concrete financieringsbehoefte proberen we een zo goed mogelijk financiering aan te trekken qua looptijd en rentepercentages om het renterisico zo goed mogelijk te beperken. We actualiseren periodiek onze financieringsbehoefte.

Risico en beheersmaatregel

S/I ^[1]

Impact

Kans

Risicobedrag
(impact x kans)

Stijgende rente gekoppeld aan grote investeringen

€ 3,4 miljoen

80%

€ 2,7 miljoen

Risico
De rente was jarenlang erg laag. Onze gemiddelde rente waarvoor we leenden was jarenlang rond 1,1%. De rente is de afgelopen tijden sterk gestegen. Dit heeft een groot effect op onze begroting, omdat investeringsprojecten daarmee duurder worden.
We hebben de financieringsbehoefte voor de komende 4 jaar in beeld gebracht. Daarbij is het erg lastig in te schatten wanneer daadwerkelijke uitgaven bij grote projecten precies gedaan worden. De ervaring is dat dit altijd wat achter blijft t.o.v. de begroting. Samengevat verwachten we dat onze financieringsbehoefte afgerond € 290 bedraagt.
De rente per december 2023 was circa 3,6%. Deze is de afgelopen gedaald naar 3,1%.

Wanneer we uitgaan van een rente van 3,5% stijgen de kosten voor onze investeringen met afgerond € 3,4 miljoen. Bij een rente van 3,1% zal dit € 2 miljoen zijn.
Hierbij hebben we al rekening gehouden met mogelijke maatregelen die we kunnen treffen, zoals het niet meer toevoegen van rente aan reserves.

Dit betekent dat we voor enkele miljoenen aan hogere kosten op moeten vangen in de begroting. Dit zorgt voor extra druk op het meerjarenbeeld.

Beheersmaatregel

Bij het opstellen van de Kadernota en de programmabegroting 2025-2028 verwerken we het actuele renteontwikkelingen en stellen we maatregelen voor om het tekort terug te dringen.
We volgen kritisch de ontwikkelingen van de rente en bij concrete financieringsbehoefte proberen we een zo goed mogelijk financiering aan te trekken qua looptijd en rentepercentages om het renterisico zo goed mogelijk te beperken.
We actualiseren periodiek onze financieringsbehoefte.

[1] In deze kolom is aangegeven of het risico naar verwachting een structureel of incidenteel effect heeft. In het geval van een structureel risico geven we de bedragen per jaar weer.

Jeugdhulp 2023 en verder

Risico en beheersmaatregel	S/I ^[1]	Impact	Kans	Risicobedrag (impact x kans)
Jeugdhulp 2023 en verder	S	€ 4,5 miljoen	25%	€ 1.125.000
Risico De ALV van de VNG heeft op 14 juni 2023 ingestemd met de Hervormingsagenda Jeugd. Deze bestaat uit een combinatie van extra middelen voor gemeenten en een set van besparingsmaatregelen waarmee een structureel houdbaarder jeugdstelsel gerealiseerd moet worden. De VNG heeft op 16 november 2023 een implementatieplan uitgebracht voor de maatregelen in de Hervormingsagenda. Er volgt nog een uitvoeringstoets. Het implementatieplan bevat ook acties op regionaal niveau. Deze zijn onderdeel van het regionale beleidsplan jeugdhulp en het bijbehorende uitvoeringsplan 2024 (verschijnt in het eerste kwartaal van 2024). De landelijke richtlijn van de provincies is dat we de bedragen uit de Hervormingsagenda tot en met 2027 volledig mogen inboeken. In de afgelopen programmabegroting hebben we dat gedaan. In het landelijke coalitieakkoord is daarnaast een extra besparing in het jeugddomein opgenomen met een structurele omvang van (afgerond) € 500 miljoen vanaf 2025. Deze besparing is een Rijksverantwoordelijkheid. Het is dus aan het Rijk om deze besparing in te vullen met (wettelijke) maatregelen die aanvullend zijn op de Hervormingsagenda. Door de val van het kabinet is het onduidelijk wat er met dit onderdeel gaat gebeuren. Vooralsnog hebben wij deze extra besparing in onze begroting doorvertaald in lagere budgetten voor jeugdhulp. Beheersmaatregel We volgen de uitvoeringstoets van de VNG voor de maatregelen in de Hervormingsagenda. Verder volgen we de ontwikkelingen rondom de extra Rijksbesparing op jeugdhulp. Vooruitlopend daarop hebben we zelf een eerste analyse gemaakt van de besparingsmaatregelen in de Hervormingsagenda, vertaald naar de Osse situatie.

Risico en beheersmaatregel

S/I ^[1]

Impact

Kans

Risicobedrag
(impact x kans)

Jeugdhulp 2023 en verder

€ 4,5 miljoen

25%

€ 1.125.000

Risico
De ALV van de VNG heeft op 14 juni 2023 ingestemd met de Hervormingsagenda Jeugd. Deze bestaat uit een combinatie van extra middelen voor gemeenten en een set van besparingsmaatregelen waarmee een structureel houdbaarder jeugdstelsel gerealiseerd moet worden.
De VNG heeft op 16 november 2023 een implementatieplan uitgebracht voor de maatregelen in de Hervormingsagenda. Er volgt nog een uitvoeringstoets. Het implementatieplan bevat ook acties op regionaal niveau. Deze zijn onderdeel van het regionale beleidsplan jeugdhulp en het bijbehorende uitvoeringsplan 2024 (verschijnt in het eerste kwartaal van 2024).
De landelijke richtlijn van de provincies is dat we de bedragen uit de Hervormingsagenda tot en met 2027 volledig mogen inboeken. In de afgelopen programmabegroting hebben we dat gedaan.

In het landelijke coalitieakkoord is daarnaast een extra besparing in het jeugddomein opgenomen met een structurele omvang van (afgerond) € 500 miljoen vanaf 2025. Deze besparing is een Rijksverantwoordelijkheid. Het is dus aan het Rijk om deze besparing in te vullen met (wettelijke) maatregelen die aanvullend zijn op de Hervormingsagenda. Door de val van het kabinet is het onduidelijk wat er met dit onderdeel gaat gebeuren. Vooralsnog hebben wij deze extra besparing in onze begroting doorvertaald in lagere budgetten voor jeugdhulp.

Beheersmaatregel
We volgen de uitvoeringstoets van de VNG voor de maatregelen in de Hervormingsagenda. Verder volgen we de ontwikkelingen rondom de extra Rijksbesparing op jeugdhulp.
Vooruitlopend daarop hebben we zelf een eerste analyse gemaakt van de besparingsmaatregelen in de Hervormingsagenda, vertaald naar de Osse situatie.

[1] In deze kolom is aangegeven of het risico naar verwachting een structureel of incidenteel effect heeft. In het geval van een structureel risico geven we de bedragen per jaar weer.

Hogere inflatie

Risico en beheersmaatregel	S/I ^[1]	Impact	Kans	Risicobedrag (impact x kans)
Hogere inflatie	S	€ 1,8 miljoen	25%	€ 0,45 miljoen
Risico Volgens het centraal planbureau (concept macro economische verkenningen 2024) blijft de inflatie dit jaar hoger dan verwacht. Ook in 2024 blijft de inflatie met 3,8% hoger dan normaal. De combinatie van ene krappe arbeidsmarkt en hoge inflatie leidt ook tot hogere loonstijgingen. De impact op een hogere inflatie is erg lastig in te plannen. In de begroting houden we zo goed mogelijk rekening met hogere kosten (inflatie tussen 3-4 %). Ook subsidies verhogen we met een inflatiecorrectie. Echter de vraag is of dit voldoende is. Daarnaast lastig in te schatten wat de prijsontwikkeling is bij grote aanbestedingen. Leiden de hogere energieprijzen, de krapte op de arbeidsmarkt etc. tot grotere aanbestedingsnadelen? In de begroting hebben we ongeveer € 7,7 miljoen geraamd voor prijsstijgingen (exclusief loonontwikkeling). Als de inflatie gemiddeld 1% hoger is betekent dit een risico van ongeveer € 1,8 miljoen structureel. Aangezien de prognose gebaseerd is op cijfers vanuit het Centraal planbureau schatten we het risico laag in. Beheersmaatregel We volgen kritisch onze projecten en onze begrotingsposten. Deels zullen we voor hogere inflatie gecompenseerd worden via de algemene uitkering.

Risico en beheersmaatregel

S/I ^[1]

Impact

Kans

Risicobedrag
(impact x kans)

Hogere inflatie

€ 1,8 miljoen

25%

€ 0,45 miljoen

Risico
Volgens het centraal planbureau (concept macro economische verkenningen 2024) blijft de inflatie dit jaar hoger dan verwacht. Ook in 2024 blijft de inflatie met 3,8% hoger dan normaal.
De combinatie van ene krappe arbeidsmarkt en hoge inflatie leidt ook tot hogere loonstijgingen.

De impact op een hogere inflatie is erg lastig in te plannen. In de begroting houden we zo goed mogelijk rekening met hogere kosten (inflatie tussen 3-4 %). Ook subsidies verhogen we met een inflatiecorrectie.
Echter de vraag is of dit voldoende is.
Daarnaast lastig in te schatten wat de prijsontwikkeling is bij grote aanbestedingen. Leiden de hogere energieprijzen, de krapte op de arbeidsmarkt etc. tot grotere aanbestedingsnadelen?

In de begroting hebben we ongeveer € 7,7 miljoen geraamd voor prijsstijgingen (exclusief loonontwikkeling).
Als de inflatie gemiddeld 1% hoger is betekent dit een risico van ongeveer € 1,8 miljoen structureel.

Aangezien de prognose gebaseerd is op cijfers vanuit het Centraal planbureau schatten we het risico laag in.

Beheersmaatregel
We volgen kritisch onze projecten en onze begrotingsposten. Deels zullen we voor hogere inflatie gecompenseerd worden via de algemene uitkering.

[1] In deze kolom is aangegeven of het risico naar verwachting een structureel of incidenteel effect heeft. In het geval van een structureel risico geven we de bedragen per jaar weer.

Grondbedrijf

Risico en beheersmaatregel	S/I ^[#1]	Impact	Kans	Risicobedrag (impact x kans)
Grondbedrijf	I	€ 4,4 miljoen	100%	€ 4,4 miljoen
Risico De resultaten van de grondexploitaties zijn gebaseerd op uitgangspunten en parameters die, gelet op de huidige markt en de huidige inzichten, reëel lijken voor de looptijd van het project. Deze inschattingen resulteren in één projectresultaat. Het is en blijft echter altijd een inschatting van de toekomst. Kansen en risico’s binnen een project kunnen er voor zorgen dat het projectresultaat in de toekomst afwijkt. Om een goed inzicht te krijgen in de risico’s voeren we jaarlijks een risicoanalyse uit. Dit doen we via de Monte Carlo Methode. We houden rekening met de volgende scenario's: Basisscenario: recessie Grondprijzen blijven hetzelfde: geen effect Woningverkopen vallen tegen: effect is ontwikkelingen vertragen licht en uitgifte vindt later plaats Oplopende marktrentes door interventie ECB: effect is rentekosten voor gemeente worden hoger Inflatie wordt minder, maar blijft relatief hoog: Effect is kostenstijging loopt langzaam terug Voorgaande wordt voor 50% meegenomen in het Monte Carlomodel. Zeer slecht scenario: diepe recessie Grondprijzen dalen: effect is opbrengstendaling Woningverkopen lopen sterk terug: effect is ontwikkelingen vertragen sterk en uitgifte vindt later plaats Oplopende marktrentes door interventie ECB: effect is rentekosten voor gemeente worden hoger Inflatie blijft hoog door schaarste en hoge energieprijzen: effect is kostenstijging blijft hoog Voorgaande wordt eveneens voor 50% meegenomen in het Monte Carlomodel. Sensitiviteiten Tot slot gelden er zogenaamde algemene sensitiviteiten. Hierbij wordt gekeken naar wat er gebeurd als de cijfers zoals verwerkt in het uitgangspuntscenario hoger of lager worden. Daarbij worden generiek onderstaande percentagebandbreedtes gehanteerd, die gebaseerd zijn op lokale kennis en ervaring. Plan- en onderzoekskosten minimaal 0% - maximaal 20% Verwervingen minimaal 0% - maximaal 10% Openbare werken minimaal -10% - maximaal 20% Sanering minimaal 0% - maximaal 10% Verkopen minimaal -5% - maximaal 5% Projectspecifiek Tot slot zijn er nog projecten met winstnemingen waar projectspecifieke risico’s zijn. Dit zijn risico’s die zich alleen manifesteren binnen één project, zoals bijvoorbeeld een geluidswal, bodemvervuiling, niet-gesprongen explosieven of een parkeergarage. Deze risico’s worden financieel berekend en verdisconteerd met de eventuele winstverwachting van het plan. Ook hiervoor geldt dat de inschatting lager is dan 50%. Zo niet, dan wordt het als uitgangspuntscenario verwerkt. Monte Carlo-simulatie De Monte Carlo-simulatie is een simulatietechniek waarbij een fysiek proces niet één keer, maar vele duizenden keren wordt gesimuleerd en elke keer met andere startcondities. Het resultaat van deze verzameling simulaties is een verdelingsfunctie die het hele gebied van mogelijke uitkomsten weergeeft. De Monte-Carlomethode wordt meestal toegepast in situaties waarin het resultaat van een enkele simulatie niet voldoende representatief is in verband met de in werkelijkheid te verwachten variatie van de startcondities. Of de onzekerheid met betrekking tot genoemde. Per exploitatie wordt in Oss de digitale simulatie middels een softwarepakket uitgevoerd, wat leidt tot een totaalbedrag aan risicoreservering. Beheersmaatregel Om risico’s op te vangen, moeten we een bepaald bedrag reserveren. De werkelijke ABR per 31 december 2023 is nihil. Het minimale niveau is volgens de Monte Carlo Methode op basis van risicoschatting (verwacht scenario) € 4,4 miljoen. Dit betekent dat de ABR feitelijk € 4,4 miljoen lager is dan het benodigde minimumbedrag. In 2023 was een afroming van € 3,4 bij de ABR geraamd ten behoeve van de reserve bovenwijkse voorzieningen. Echter omdat de ABR daardoor negatief zou worden is in werkelijkheid slechts € 2,2 afgeroomd. Hierdoor komt de ABR op een nulbedrag. Een afroming van de ABR, zoals de afgelopen jaren, is naar verwachting de komende jaren niet meer mogelijk.

Risico en beheersmaatregel

S/I ^[#1]

Impact

Kans

Risicobedrag
(impact x kans)

Grondbedrijf

€ 4,4 miljoen

100%

€ 4,4 miljoen

Risico
De resultaten van de grondexploitaties zijn gebaseerd op uitgangspunten en parameters die, gelet op de huidige markt en de huidige inzichten, reëel lijken voor de looptijd van het project. Deze inschattingen resulteren in één projectresultaat. Het is en blijft echter altijd een inschatting van de toekomst. Kansen en risico’s binnen een project kunnen er voor zorgen dat het projectresultaat in de toekomst afwijkt. Om een goed inzicht te krijgen in de risico’s voeren we jaarlijks een risicoanalyse uit. Dit doen we via de Monte Carlo Methode.

We houden rekening met de volgende scenario's:
Basisscenario: recessie

Grondprijzen blijven hetzelfde: geen effect
Woningverkopen vallen tegen: effect is ontwikkelingen vertragen licht en uitgifte vindt later plaats
Oplopende marktrentes door interventie ECB: effect is rentekosten voor gemeente worden hoger
Inflatie wordt minder, maar blijft relatief hoog: Effect is kostenstijging loopt langzaam terug

Voorgaande wordt voor 50% meegenomen in het Monte Carlomodel.

Zeer slecht scenario: diepe recessie

Grondprijzen dalen: effect is opbrengstendaling
Woningverkopen lopen sterk terug: effect is ontwikkelingen vertragen sterk en uitgifte vindt later plaats
Oplopende marktrentes door interventie ECB: effect is rentekosten voor gemeente worden hoger
Inflatie blijft hoog door schaarste en hoge energieprijzen: effect is kostenstijging blijft hoog

Voorgaande wordt eveneens voor 50% meegenomen in het Monte Carlomodel.

Sensitiviteiten
Tot slot gelden er zogenaamde algemene sensitiviteiten. Hierbij wordt gekeken naar wat er gebeurd als de cijfers zoals verwerkt in het uitgangspuntscenario hoger of lager worden. Daarbij worden generiek onderstaande percentagebandbreedtes gehanteerd, die gebaseerd zijn op lokale kennis en ervaring.

Plan- en onderzoekskosten minimaal 0% - maximaal 20%
Verwervingen minimaal 0% - maximaal 10%
Openbare werken minimaal -10% - maximaal 20%
Sanering minimaal 0% - maximaal 10%
Verkopen minimaal -5% - maximaal 5%

Projectspecifiek
Tot slot zijn er nog projecten met winstnemingen waar projectspecifieke risico’s zijn. Dit zijn risico’s die zich alleen manifesteren binnen één project, zoals bijvoorbeeld een geluidswal, bodemvervuiling, niet-gesprongen explosieven of een parkeergarage. Deze risico’s worden financieel berekend en verdisconteerd met de eventuele winstverwachting van het plan. Ook hiervoor geldt dat de inschatting lager is dan 50%. Zo niet, dan wordt het als uitgangspuntscenario verwerkt.

Monte Carlo-simulatie
De Monte Carlo-simulatie is een simulatietechniek waarbij een fysiek proces niet één keer, maar vele duizenden keren wordt gesimuleerd en elke keer met andere startcondities. Het resultaat van deze verzameling simulaties is een verdelingsfunctie die het hele gebied van mogelijke uitkomsten weergeeft. De Monte-Carlomethode wordt meestal toegepast in situaties waarin het resultaat van een enkele simulatie niet voldoende representatief is in verband met de in werkelijkheid te verwachten variatie van de startcondities. Of de onzekerheid met betrekking tot genoemde. Per exploitatie wordt in Oss de digitale simulatie middels een softwarepakket uitgevoerd, wat leidt tot een totaalbedrag aan risicoreservering.

Beheersmaatregel
Om risico’s op te vangen, moeten we een bepaald bedrag reserveren. De werkelijke ABR per 31 december 2023 is nihil. Het minimale niveau is volgens de Monte Carlo Methode op basis van risicoschatting (verwacht scenario) € 4,4 miljoen. Dit betekent dat de ABR feitelijk € 4,4 miljoen lager is dan het benodigde minimumbedrag.
In 2023 was een afroming van € 3,4 bij de ABR geraamd ten behoeve van de reserve bovenwijkse voorzieningen. Echter omdat de ABR daardoor negatief zou worden is in werkelijkheid slechts € 2,2 afgeroomd. Hierdoor komt de ABR op een nulbedrag.
Een afroming van de ABR, zoals de afgelopen jaren, is naar verwachting de komende jaren niet meer mogelijk.

Risico's in de oranje categorie

Investeringskosten onderwijs

Risico en beheersmaatregel	S/I [1]	Impact	Kans	Risicobedrag (impact x kans)
Investeringskosten onderwijs	S	€ 1,2 miljoen	80%	€ 960.000
Risico Voor de toekomst na 2027 zien we kostenstijgingen door een aantal grote investeringen in onderwijs-huisvesting. In het investeringsplan voor maatschappelijk vastgoed (MIP) schuiven drie grote investeringen (specialistische voorzieningen SO en VSO en basisschool Schadewijk) door in tijd. Het gaat om een investeringsbedrag van ruim € 40 miljoen. Deels reserveren we hier investeringslasten voor (€ 0,5 miljoen), maar een bedrag van € 1,2 miljoen structureel kan nog niet worden opgenomen omdat het buiten de meerjarenbegroting valt. Omdat plannen nog uitgewerkt moeten worden, houden we rekening met een risicopost van 80%, zijnde een bedrag van € 960.000. Beheersmaatregel Besluitvorming over deze investeringen moet nog plaats vinden. We kijken hierbij kritisch naar het ambitieniveau en mogelijke fasering.

Risico en beheersmaatregel

S/I [1]

Impact

Kans

Risicobedrag
(impact x kans)

Investeringskosten onderwijs

€ 1,2 miljoen

80%

€ 960.000

Risico
Voor de toekomst na 2027 zien we kostenstijgingen door een aantal grote investeringen in onderwijs-huisvesting. In het investeringsplan voor maatschappelijk vastgoed (MIP) schuiven drie grote investeringen (specialistische voorzieningen SO en VSO en basisschool Schadewijk) door in tijd. Het gaat om een investeringsbedrag van ruim € 40 miljoen. Deels reserveren we hier investeringslasten voor (€ 0,5 miljoen), maar een bedrag van € 1,2 miljoen structureel kan nog niet worden opgenomen omdat het buiten de meerjarenbegroting valt. Omdat plannen nog uitgewerkt moeten worden, houden we rekening met een risicopost van 80%, zijnde een bedrag van € 960.000.

Beheersmaatregel
Besluitvorming over deze investeringen moet nog plaats vinden. We kijken hierbij kritisch naar het ambitieniveau en mogelijke fasering.

[1] In deze kolom is aangegeven of het risico naar verwachting een structureel of incidenteel effect heeft. In het geval van een structureel risico geven we de bedragen per jaar weer.

Versnelling klimaat- en energiebeleid

Risico en beheersmaatregel	S/I ^[1]	Impact	Kans	Risicobedrag (impact x kans)
Versnelling klimaat- en energiebeleid	S	€ 1,5 miljoen	25%	€ 375.000
Risico We ontvangen uitvoeringsmiddelen voor het klimaat- en energiebeleid voor de jaren 2023 tot en met 2025. Jaarlijks gaat het om een bedrag van € 1,5 miljoen. Dit bedrag is bestemd voor personele en bijbehorende materiële kosten (onderzoekskosten e.d.). De provincies hebben aangegeven dat we rekening mogen houden dat we dit bedrag structureel ontvangen. We hebben dit bedrag dan ook structureel als opbrengst vanuit het Rijk begroot. Ook hebben we kosten structureel begroot. Het is wel een risico dat dit bedrag toch niet structureel wordt vanuit het Rijk. We gaan vooralsnog uit van 25%. Beheersmaatregel We voeren een lobby (via de VNG) voor voldoende compensatie en het structureel worden van deze subsidie.

Risico en beheersmaatregel

S/I ^[1]

Impact

Kans

Risicobedrag
(impact x kans)

Versnelling klimaat- en energiebeleid

€ 1,5 miljoen

25%

€ 375.000

Risico
We ontvangen uitvoeringsmiddelen voor het klimaat- en energiebeleid voor de jaren 2023 tot en met 2025. Jaarlijks gaat het om een bedrag van € 1,5 miljoen. Dit bedrag is bestemd voor personele en bijbehorende materiële kosten (onderzoekskosten e.d.). De provincies hebben aangegeven dat we rekening mogen houden dat we dit bedrag structureel ontvangen. We hebben dit bedrag dan ook structureel als opbrengst vanuit het Rijk begroot. Ook hebben we kosten structureel begroot. Het is wel een risico dat dit bedrag toch niet structureel wordt vanuit het Rijk. We gaan vooralsnog uit van 25%.

Beheersmaatregel
We voeren een lobby (via de VNG) voor voldoende compensatie en het structureel worden van deze subsidie.

[1] In deze kolom is aangegeven of het risico naar verwachting een structureel of incidenteel effect heeft. In het geval van een structureel risico geven we de bedragen per jaar weer.

Groen- en onderhoudsbestekken

Risico en beheersmaatregel	S/I ^[#1]	Impact	Kans	Risicobedrag (impact x kans)
Groen- en onderhoudsbestekken	S	€ 625.000	80%	€ 500.000
Risico De integrale onderhoudsbestekken voor het onderhoud van beplantingen en zogenaamde dode elementen (meubilair, bebording en zwerfafval) zijn/moeten dit jaar opnieuw worden aanbesteed. De integrale onderhoudsbestekken dienen voor het onderhouden van de openbare ruimte. Het gaat om het onkruidvrij maken van beplantingen, knippen van hagen, snoeien plantsoenen maar ook het ledigen van afvalbakken, het opruimen van zwerfafval en het onderhouden van meubilair. Voor het beheer en onderhoud van de openbare ruimte hanteren wij de KOR (Kwaliteitscatalogus voor het beheer en onderhoud van de openbare ruimte). Dit is een beeldkwaliteitscatalogus waarbij gebieden zijn ingedeeld in kwaliteitsniveaus en die is vastgesteld door de gemeenteraad. De integrale onderhoudsbestekken zijn afgestemd op de kwaliteit die eerder door de gemeenteraad is vastgesteld. Zo onderscheiden we de niveaus goed, basis en sober. De centrumgebieden, en enkele bijzondere plekken hebben het hoge goed-niveau en de rest heeft het kwaliteitsniveau sober. Daarnaast is een apart boombestek aanbesteed. Het boombestek en het integrale bestek voor gebied Noordwest zijn inmiddels aanbesteed. De inschrijvingen laten een forse prijsstijging zien ten opzichte van de ramingen en prijzen van de vorige aanbestedingen. De bestekken die in onderhoud zijn van IBN, moeten nog worden aanbesteed. Een indicatieve prijsopgaaf van het IBN laat zien dat we in totaal € 625.000 tekort komen om deze bestekken te kunnen aanbesteden. Er volgen op korte termijn gesprekken met het IBN om te komen tot aanbesteding van deze integrale bestekken.. Beheersmaatregel We zijn in overleg met het IBN om bestekposten te schrappen en er voor te zorgen dat hun aanbieding marktconform is.

Risico en beheersmaatregel

S/I ^[#1]

Impact

Kans

Risicobedrag
(impact x kans)

Groen- en onderhoudsbestekken

€ 625.000

80%

€ 500.000

Risico
De integrale onderhoudsbestekken voor het onderhoud van beplantingen en zogenaamde dode elementen (meubilair, bebording en zwerfafval) zijn/moeten dit jaar opnieuw worden aanbesteed.
De integrale onderhoudsbestekken dienen voor het onderhouden van de openbare ruimte. Het gaat om het onkruidvrij maken van beplantingen, knippen van hagen, snoeien plantsoenen maar ook het ledigen van afvalbakken, het opruimen van zwerfafval en het onderhouden van meubilair. Voor het beheer en onderhoud van de openbare ruimte hanteren wij de KOR (Kwaliteitscatalogus voor het beheer en onderhoud van de openbare ruimte). Dit is een beeldkwaliteitscatalogus waarbij gebieden zijn ingedeeld in kwaliteitsniveaus en die is vastgesteld door de gemeenteraad. De integrale onderhoudsbestekken zijn afgestemd op de kwaliteit die eerder door de gemeenteraad is vastgesteld. Zo onderscheiden we de niveaus goed, basis en sober. De centrumgebieden, en enkele bijzondere plekken hebben het hoge goed-niveau en de rest heeft het kwaliteitsniveau sober.
Daarnaast is een apart boombestek aanbesteed. Het boombestek en het integrale bestek voor gebied Noordwest zijn inmiddels aanbesteed.

De inschrijvingen laten een forse prijsstijging zien ten opzichte van de ramingen en prijzen van de vorige aanbestedingen.
De bestekken die in onderhoud zijn van IBN, moeten nog worden aanbesteed. Een indicatieve prijsopgaaf van het IBN laat zien dat we in totaal € 625.000 tekort komen om deze bestekken te kunnen aanbesteden. Er volgen op korte termijn gesprekken met het IBN om te komen tot aanbesteding van deze integrale bestekken..

Beheersmaatregel
We zijn in overleg met het IBN om bestekposten te schrappen en er voor te zorgen dat hun aanbieding marktconform is.

Hogere subsidie culturele instellingen

Risico en beheersmaatregel	S/I ^[1]	Impact	Kans	Risicobedrag (impact x kans)
Hogere subsidie culturele instellingen	S	€ 0,6 miljoen	50%	€ 300.000
Risico In de programmabegroting 2024-2027 is voor culturele instellingen (Muzelinck en Groene Engel) extra subsidie opgenomen voor de jaren 2023 en 2024. In totaal een bedrag van circa € 0,6 miljoen per jaar Dit is noodzakelijk om deze instellingen in deze jaren overeind te houden. Daarbij is afgesproken om op basis van een nieuwe subsidiesystematiek te kijken naar de opdracht en activiteiten/ projecten van deze instellingen en de daarbij passende jaarlijkse subsidie. We nemen een risicopost op van 50% (€ 0,3 miljoen) als op basis van deze nieuwe systematiek en bijbehorende opdracht structureel hogere subsidie noodzakelijk is. Beheersmaatregel Op basis van het onderzoek naar de nieuwe subsidiesystematiek zal discussie in de gemeenteraad plaatsvinden.

Risico en beheersmaatregel

S/I ^[1]

Impact

Kans

Risicobedrag
(impact x kans)

Hogere subsidie culturele instellingen

€ 0,6 miljoen

50%

€ 300.000

Risico
In de programmabegroting 2024-2027 is voor culturele instellingen (Muzelinck en Groene Engel) extra subsidie opgenomen voor de jaren 2023 en 2024. In totaal een bedrag van circa € 0,6 miljoen per jaar Dit is noodzakelijk om deze instellingen in deze jaren overeind te houden. Daarbij is afgesproken om op basis van een nieuwe subsidiesystematiek te kijken naar de opdracht en activiteiten/ projecten van deze instellingen en de daarbij passende jaarlijkse subsidie. We nemen een risicopost op van 50% (€ 0,3 miljoen) als op basis van deze nieuwe systematiek en bijbehorende opdracht structureel hogere subsidie noodzakelijk is.

Beheersmaatregel
Op basis van het onderzoek naar de nieuwe subsidiesystematiek zal discussie in de gemeenteraad plaatsvinden.

[1] In deze kolom is aangegeven of het risico naar verwachting een structureel of incidenteel effect heeft. In het geval van een structureel risico geven we de bedragen per jaar weer.

Wachtgeld wethouders

Risico en beheersmaatregel	S/I ^[#1]	Impact	Kans	Risicobedrag (impact x kans)
Wachtgeld wethouders	I	€ 700.000	50%	€ 350.000
Risico In 2026 zijn er weer gemeenteraadsverkiezingen. Na beëindiging van het wethouderschap ontvangt een wethouder een ontslaguitkering, tenzij de pensioengerechtigde leeftijd is bereikt. Dat is geregeld in de Algemene Pensioenwet Politieke Ambtsdragers (Appa). Voor de voormalige wethouders hebben we een voorziening wachtgeld wethouders. Voor de zittende wethouders is niet in te schatten of ze aanspraak gaan maken op het wachtgeld. Hierdoor kunnen we niet met een redelijke mate van zekerheid het bedrag inschatten. Daarom is een directe storting in de voorziening wachtgeld wethouders niet toegestaan. Als compensatie voor deze onzekere toekomstige wachtgeldverplichtingen storten we jaarlijks een bedrag van € 103.000 in de bestemmingsreserve wachtgeld wethouders. De maximale wachtgeldverplichting van de huidige vijf wethouders wordt ingeschat op € 1,1 miljoen. Bij het daadwerkelijk ontstaan van de wachtgeldverplichting zal blijken of de reserve wachtgeld wethouders volstaat voor het aanvullen van de voorziening wachtgeld wethouders. Met de jaarlijkse storting van € 103.000 zit er eind 2026 € 0,4 miljoen in de reserve wachtgeld wethouders. Er bestaat dus een risico dat het bedrag € 0,7 miljoen te laag is. Beheersmaatregel In de begroting wordt jaarlijks een bedrag van € 103.000 gestort in de reserve wachtgeld wethouders. Indien de jaarlijkse storting niet voldoende is dan wordt het tekort eenmalig aangevuld in het jaar waarin het zich voordoet.

Risico en beheersmaatregel

S/I ^[#1]

Impact

Kans

Risicobedrag
(impact x kans)

Wachtgeld wethouders

€ 700.000

50%

€ 350.000

Risico
In 2026 zijn er weer gemeenteraadsverkiezingen. Na beëindiging van het wethouderschap ontvangt een wethouder een ontslaguitkering, tenzij de pensioengerechtigde leeftijd is bereikt. Dat is geregeld in de Algemene Pensioenwet Politieke Ambtsdragers (Appa). Voor de voormalige wethouders hebben we een voorziening wachtgeld wethouders. Voor de zittende wethouders is niet in te schatten of ze aanspraak gaan maken op het wachtgeld. Hierdoor kunnen we niet met een redelijke mate van zekerheid het bedrag inschatten. Daarom is een directe storting in de voorziening wachtgeld wethouders niet toegestaan. Als compensatie voor deze onzekere toekomstige wachtgeldverplichtingen storten we jaarlijks een bedrag van € 103.000 in de bestemmingsreserve wachtgeld wethouders.
De maximale wachtgeldverplichting van de huidige vijf wethouders wordt ingeschat op € 1,1 miljoen. Bij het daadwerkelijk ontstaan van de wachtgeldverplichting zal blijken of de reserve wachtgeld wethouders volstaat voor het aanvullen van de voorziening wachtgeld wethouders. Met de jaarlijkse storting van € 103.000 zit er eind 2026 € 0,4 miljoen in de reserve wachtgeld wethouders. Er bestaat dus een risico dat het bedrag € 0,7 miljoen te laag is.

Beheersmaatregel
In de begroting wordt jaarlijks een bedrag van € 103.000 gestort in de reserve wachtgeld wethouders. Indien de jaarlijkse storting niet voldoende is dan wordt het tekort eenmalig aangevuld in het jaar waarin het zich voordoet.

Risico's in de groene categorie

Beheerplan haven

Risico en beheersmaatregel	S/I ^[#1]	Impact	Kans	Risicobedrag (impact x kans)
Beheerplan Haven	S	€ 375.000	85%	€ 320.000
Risico We zien veel ontwikkelingen en willen de bijstelling meenemen in het beheerplan haven 2025-2030. Bijvoorbeeld het project baggeren, dit loopt door tot in 2024. Door nieuwe inzichten in de aanwas van slib moeten we vaker en tegen hogere kosten baggeren. Daarnaast blijkt de omvang van de onderhouds- en vervangingsopgave groter te zijn met complexe projecten zoals groot onderhoud aan de Macherse brug, de sluisverhoging en wijziging van de monding van de Maas naar het kanaal (onderdeel van de Meanderende Maas). De kosten van de samenwerking op het gebied van hoog water worden betaald uit de meander. De andere kosten komen voor ons eigen rekening. In het algemeen stijgen de kosten als gevolg van inflatie, lopen de inkomsten terug en neemt het structurele tekort op de haven toe. Beheersmaatregel We gaan volgend jaar een nieuw beheerplan 2025-2030 maken en inbrengen voor besluitvorming in 2024. Hierin brengen we de (toenemende) kosten in beeld en stellen we keuzes voor met betrekking tot de diverse dekkingsmogelijkheden.

Risico en beheersmaatregel

S/I ^[#1]

Impact

Kans

Risicobedrag
(impact x kans)

Beheerplan Haven

€ 375.000

85%

€ 320.000

Risico
We zien veel ontwikkelingen en willen de bijstelling meenemen in het beheerplan haven 2025-2030. Bijvoorbeeld het project baggeren, dit loopt door tot in 2024. Door nieuwe inzichten in de aanwas van slib moeten we vaker en tegen hogere kosten baggeren. Daarnaast blijkt de omvang van de onderhouds- en vervangingsopgave groter te zijn met complexe projecten zoals groot onderhoud aan de Macherse brug, de sluisverhoging en wijziging van de monding van de Maas naar het kanaal (onderdeel van de Meanderende Maas). De kosten van de samenwerking op het gebied van hoog water worden betaald uit de meander. De andere kosten komen voor ons eigen rekening. In het algemeen stijgen de kosten als gevolg van inflatie, lopen de inkomsten terug en neemt het structurele tekort op de haven toe.

Beheersmaatregel
We gaan volgend jaar een nieuw beheerplan 2025-2030 maken en inbrengen voor besluitvorming in 2024. Hierin brengen we de (toenemende) kosten in beeld en stellen we keuzes voor met betrekking tot de diverse dekkingsmogelijkheden.

Volumegroei Wmo

Risico en beheersmaatregel	S/I ^[#1]	Impact	Kans	Risicobedrag (impact x kans)
Volumegroei Wmo	S	€ 250.000	50%	€ 125.000
Risico Het aantal aanvragen huishoudelijke hulp stijgt op dit moment niet meer. Dit in tegenstelling tot de afgelopen jaren. De nieuwe aanbesteding, die recent is afgerond, geeft nog onzekerheden die mogelijk leiden tot een kostenstijging. Er kan nog onvoldoende worden ingeschat welke keuze de inwoner maakt voor welk product: of een algemene voorziening of een maatwerkvoorziening. Dat bepaalt in belangrijke mate hoe de kosten zich gaan ontwikkelen. Daarnaast loopt er nu een CAO ontwikkeling die mogelijk tot een verdere kostenstijging leidt. We zien opnieuw meer aanvragen voor maatwerkvoorzieningen Begeleiding in vergelijking met vorig jaar. Meer inwoners maken gebruik van ondersteuning doordat mensen langer thuis blijven wonen. Daarnaast zien we steeds meer complexe aanvragen. De komende jaren bouwt de gemeente aan passende steunstructuren in de wijk en randvoorwaarden zodat inwoners met een psychische kwetsbaarheid zo lang mogelijk thuis kunnen blijven wonen met ondersteuning dichtbij en gebruik van het specialistische vangnet in de regio voorkomen kan worden. We verwachten een verdere stijging in aanvragen voor begeleiding. Vanaf 2024 ontvangen we lokaal extra middelen voor de doordecentralisatie van beschermd wonen. We kunnen niet met zekerheid zeggen of deze middelen voldoende zijn om de kostenstijging op Begeleiding op te vangen omdat er nog nieuwe producten ontwikkeld moeten worden. Per 1 april ronden we een nieuwe aanbesteding hulpmiddelen af. Ook deze geeft onzekerheden over de kostenontwikkeling. Beheersmaatregelen Wanneer we meer inzicht hebben in de keuze van de inwoner voor de maatwerkvoorziening of algemene voorziening huishoudelijke hulp, kunnen we een betere inschatting van de kosten maken. We volgen de ontwikkeling van het aantal aanvragen voor begeleiding en denken mee bij de ontwikkeling van nieuwe producten. Wanneer de aanbesteding van hulpmiddelen is afgerond kunnen we een doorrekening maken van de verwachte kosten.

Risico en beheersmaatregel

S/I ^[#1]

Impact

Kans

Risicobedrag
(impact x kans)

Volumegroei Wmo

€ 250.000

50%

€ 125.000

Risico
Het aantal aanvragen huishoudelijke hulp stijgt op dit moment niet meer. Dit in tegenstelling tot de afgelopen jaren.
De nieuwe aanbesteding, die recent is afgerond, geeft nog onzekerheden die mogelijk leiden tot een kostenstijging. Er kan nog onvoldoende worden ingeschat welke keuze de inwoner maakt voor welk product: of een algemene voorziening of een maatwerkvoorziening. Dat bepaalt in belangrijke mate hoe de kosten zich gaan ontwikkelen. Daarnaast loopt er nu een CAO ontwikkeling die mogelijk tot een verdere kostenstijging leidt.

We zien opnieuw meer aanvragen voor maatwerkvoorzieningen Begeleiding in vergelijking met vorig jaar. Meer inwoners maken gebruik van ondersteuning doordat mensen langer thuis blijven wonen. Daarnaast zien we steeds meer complexe aanvragen. De komende jaren bouwt de gemeente aan passende steunstructuren in de wijk en randvoorwaarden zodat inwoners met een psychische kwetsbaarheid zo lang mogelijk thuis kunnen blijven wonen met ondersteuning dichtbij en gebruik van het specialistische vangnet in de regio voorkomen kan worden. We verwachten een verdere stijging in aanvragen voor begeleiding. Vanaf 2024 ontvangen we lokaal extra middelen voor de doordecentralisatie van beschermd wonen. We kunnen niet met zekerheid zeggen of deze middelen voldoende zijn om de kostenstijging op Begeleiding op te vangen omdat er nog nieuwe producten ontwikkeld moeten worden.

Per 1 april ronden we een nieuwe aanbesteding hulpmiddelen af. Ook deze geeft onzekerheden over de kostenontwikkeling.

Beheersmaatregelen
Wanneer we meer inzicht hebben in de keuze van de inwoner voor de maatwerkvoorziening of algemene voorziening huishoudelijke hulp, kunnen we een betere inschatting van de kosten maken.
We volgen de ontwikkeling van het aantal aanvragen voor begeleiding en denken mee bij de ontwikkeling van nieuwe producten.
Wanneer de aanbesteding van hulpmiddelen is afgerond kunnen we een doorrekening maken van de verwachte kosten.

Nieuwe taken a.g.v. gewijzigde wetgeving i.h.k.v. de Omgevingswet

Risico en beheersmaatregel	S/I ^[#1]	Impact	Kans	Risicobedrag (impact x kans)
Nieuwe taken a.g.v. gewijzigde wetgeving in het kader van de omgevingswet	S	€ 100.000	50%	€ 50.000
Risico De omgevingswet gaat per 1 januari 2024 van start. Het Omgevingsplan is hierbij een van de kerninstrumenten binnen deze nieuwe Omgevingswet. Gemeenten krijgen tot 1 januari 2032 de tijd om het tijdelijke deel van het omgevingsplan en andere regels over de fysieke leefomgeving om te zetten naar een nieuw omgevingsplan. Het gaat hierbij om nieuwe regels die impact hebben op de openbare ruimte (o.a. toegankelijkheid, mobiliteit) en het milieu (geluid, bodem). We onderzoeken momenteel de gewijzigde wetgeving op deze nieuwe regels en taken. Er is echter nog steeds geen duidelijkheid over de financiering van deze taken. Wanneer deze gelden er niet komen dan nemen we dit op als 3O-ontwikkeling. Beheersmaatregel We onderzoeken de Omgevingswet op nieuwe wet en regelgeving. De afronding van de impactanalyse met de financiële consequenties staat nu gepland voor de zomer 2024. De financiële consequenties worden dan ook in beeld gebracht. Voor het monitoren van het verkeerslawaai overleggen we met de regio en het bureau dat het verkeersmodel beheert.

Risico en beheersmaatregel

S/I ^[#1]

Impact

Kans

Risicobedrag
(impact x kans)

Nieuwe taken a.g.v. gewijzigde wetgeving in het kader van de omgevingswet

€ 100.000

50%

€ 50.000

Risico
De omgevingswet gaat per 1 januari 2024 van start. Het Omgevingsplan is hierbij een van de kerninstrumenten binnen deze nieuwe Omgevingswet. Gemeenten krijgen tot 1 januari 2032 de tijd om het tijdelijke deel van het omgevingsplan en andere regels over de fysieke leefomgeving om te zetten naar een nieuw omgevingsplan.
Het gaat hierbij om nieuwe regels die impact hebben op de openbare ruimte (o.a. toegankelijkheid, mobiliteit) en het milieu (geluid, bodem). We onderzoeken momenteel de gewijzigde wetgeving op deze nieuwe regels en taken. Er is echter nog steeds geen duidelijkheid over de financiering van deze taken. Wanneer deze gelden er niet komen dan nemen we dit op als 3O-ontwikkeling.

Beheersmaatregel
We onderzoeken de Omgevingswet op nieuwe wet en regelgeving. De afronding van de impactanalyse met de financiële consequenties staat nu gepland voor de zomer 2024. De financiële consequenties worden dan ook in beeld gebracht. Voor het monitoren van het verkeerslawaai overleggen we met de regio en het bureau dat het verkeersmodel beheert.

Netwerkcongestie

Risico en beheersmaatregel	S/I ^[1]	Impact	Kans	Risicobedrag (impact x kans)
Netwerkcongestie	I	€ PM	%	€ PM
Risico Als gevolg van het vollopen van het elektriciteitsnetwerk is het komende jaren vrijwel uitgesloten dat grootverbruikers een aansluiting op het elektriciteitsnetwerk kunnen verkrijgen. Hierdoor ontstaan problemen voor projecten als Industrieterrein Heesch-West, Duurzame Polder en andere projecten die een grootverbruikersaansluiting nodig hebben. Beheersmaatregel Voor de verschillende projecten zoeken we naar alternatieven zoals een energyhub voor Heesch-West. Daarnaast zetten we stevig in op de lobby bij Enexis en Tennet om de uitbreiding van het netwerk en het realiseren van tussenstation in Oss en uitbreiding pocket Wijchen zo hoog mogelijk op de prioriteitenlijst te krijgen. We hebben een multidisciplinair team heeft hier aandacht voor.

Risico en beheersmaatregel

S/I ^[1]

Impact

Kans

Risicobedrag
(impact x kans)

Netwerkcongestie

€ PM

Risico
Als gevolg van het vollopen van het elektriciteitsnetwerk is het komende jaren vrijwel uitgesloten dat grootverbruikers een aansluiting op het elektriciteitsnetwerk kunnen verkrijgen. Hierdoor ontstaan problemen voor projecten als Industrieterrein Heesch-West, Duurzame Polder en andere projecten die een grootverbruikersaansluiting nodig hebben.

Beheersmaatregel
Voor de verschillende projecten zoeken we naar alternatieven zoals een energyhub voor Heesch-West. Daarnaast zetten we stevig in op de lobby bij Enexis en Tennet om de uitbreiding van het netwerk en het realiseren van tussenstation in Oss en uitbreiding pocket Wijchen zo hoog mogelijk op de prioriteitenlijst te krijgen. We hebben een multidisciplinair team heeft hier aandacht voor.

[1] In deze kolom is aangegeven of het risico naar verwachting een structureel of incidenteel effect heeft. In het geval van een structureel risico geven we de bedragen per jaar weer.

Uitspraken Raad van State

Risico en beheersmaatregel	S/I ^[1]	Impact	Kans	Risicobedrag (impact x kans)
Uitspraken Raad van State	I	€ PM	%	€ PM
Risico Als gevolg van uitstel van uitspraken door de Raad van State ondervinden we vertraging in de realisatie van projecten. Naarmate deze periode langer duurt ontstaat er druk op het realiseren van het project en de businesscase van windpark Elzenburg de Geer. De businesscase verandert met het verstrijken van de tijd en ontwikkelingen in de markt. Beheersmaatregel We volgen de actualiteit en onderhouden nauw contact met de initiatiefnemers. Daarnaast ondersteunen we de initiatiefnemers zodat zij de noodzakelijke voorbereidingen voor het project kunnen blijven continueren.

Risico en beheersmaatregel

S/I ^[1]

Impact

Kans

Risicobedrag
(impact x kans)

Uitspraken Raad van State

€ PM

Risico
Als gevolg van uitstel van uitspraken door de Raad van State ondervinden we vertraging in de realisatie van projecten. Naarmate deze periode langer duurt ontstaat er druk op het realiseren van het project en de businesscase van windpark Elzenburg de Geer. De businesscase verandert met het verstrijken van de tijd en ontwikkelingen in de markt.

Beheersmaatregel
We volgen de actualiteit en onderhouden nauw contact met de initiatiefnemers. Daarnaast ondersteunen we de initiatiefnemers zodat zij de noodzakelijke voorbereidingen voor het project kunnen blijven continueren.

[1] In deze kolom is aangegeven of het risico naar verwachting een structureel of incidenteel effect heeft. In het geval van een structureel risico geven we de bedragen per jaar weer.

Alternatieve bluswatervoorziening

Risico en beheersmaatregel	S/I ^[#1]	Impact	Kans	Risicobedrag (impact x kans)
Alternatieve bluswatervoorziening (nieuw en beheer en onderhoud)	I	€ 214.000	50%	€ 107.000
Risico De veiligheidsregio inventariseert samen met Brabant Water waar eventuele problemen in Oss kunnen ontstaan. Daar waar een probleem ontstaat adviseert de veiligheidsregio wat de beste oplossing is. Daarna kunnen we als gemeente beter ramen wat de kosten zijn voor alternatieve bluswatervoorzieningen. Samen met de regio, veiligheidsregio en Brabant Water werken we op dit moment aan modelovereenkomst “Modelonderhoud Brandkranen”. Beheersmaatregel Het beleidsplan met de financiële consequenties wordt medio 2024 aan het bestuur voorgelegd.

Risico en beheersmaatregel

S/I ^[#1]

Impact

Kans

Risicobedrag
(impact x kans)

Alternatieve bluswatervoorziening (nieuw en beheer en onderhoud)

€ 214.000

50%

€ 107.000

Risico
De veiligheidsregio inventariseert samen met Brabant Water waar eventuele problemen in Oss kunnen ontstaan. Daar waar een probleem ontstaat adviseert de veiligheidsregio wat de beste oplossing is. Daarna kunnen we als gemeente beter ramen wat de kosten zijn voor alternatieve bluswatervoorzieningen.

Samen met de regio, veiligheidsregio en Brabant Water werken we op dit moment aan modelovereenkomst “Modelonderhoud Brandkranen”.

Beheersmaatregel
Het beleidsplan met de financiële consequenties wordt medio 2024 aan het bestuur voorgelegd.

BSOB deelnemersbijdrage

Risico en beheersmaatregel	S/I ^[#1]	Impact	Kans	Risicobedrag (impact x kans)
Ontwikkelingen BSOB met invloed op hoogte deelnemers bijdrage	S	€ 100.000 - € 200.000	50%	€ 75.000
Risico BSOB heeft te maken met het risico op stijgende kosten vanwege het toenemend aantal WOZ-bezwaren. No Cure No Pay (NCNP) bureaus hadden een verdienmodel gevonden in de proceskostenvergoedingen die daar voor hen tegenover stonden. Landelijk is een wetswijziging doorgevoerd waardoor vergoedingen verlaagd zijn en niet meer aan bureaus uitbetaald mogen worden, maar rechtstreeks aan de burger. Het aantal bezwaren dat wordt ingediend is de afgelopen jaren sterk gestegen. Dat aantal zal naar verwachting nog steeds hoog blijven. Dit leidt tot extra personele inzet om bezwaren af te kunnen handelen. Door de wetswijziging zal de omvang van de proceskosten die betaald moet worden wel afnemen. Beheersmaatregel Inwoners hebben recht om bezwaar te maken. BSOB heeft de manier waarop dit kan voor de inwoner zo toegankelijk mogelijk gemaakt. Verder voert BSOB samen met andere belastingsamenwerkingen een uitgebreide communicatiecampagne.

Risico en beheersmaatregel

S/I ^[#1]

Impact

Kans

Risicobedrag
(impact x kans)

Ontwikkelingen BSOB met invloed op hoogte deelnemers bijdrage

€ 100.000 -
€ 200.000

50%

€ 75.000

Risico
BSOB heeft te maken met het risico op stijgende kosten vanwege het toenemend aantal WOZ-bezwaren. No Cure No Pay (NCNP) bureaus hadden een verdienmodel gevonden in de proceskostenvergoedingen die daar voor hen tegenover stonden. Landelijk is een wetswijziging doorgevoerd waardoor vergoedingen verlaagd zijn en niet meer aan bureaus uitbetaald mogen worden, maar rechtstreeks aan de burger. Het aantal bezwaren dat wordt ingediend is de afgelopen jaren sterk gestegen. Dat aantal zal naar verwachting nog steeds hoog blijven. Dit leidt tot extra personele inzet om bezwaren af te kunnen handelen. Door de wetswijziging zal de omvang van de proceskosten die betaald moet worden wel afnemen.

Beheersmaatregel
Inwoners hebben recht om bezwaar te maken. BSOB heeft de manier waarop dit kan voor de inwoner zo toegankelijk mogelijk gemaakt. Verder voert BSOB samen met andere belastingsamenwerkingen een uitgebreide communicatiecampagne.

Heesch West

Risico en beheersmaatregel	S/I ^[1]	Impact	Kans	Risicobedrag (impact x kans)
Heesch West	I	€ 4,5 miljoen	38%	€ 1,7 miljoen (volledig afgedekt via risicoreserve)
Risico De gemeente Bernheze, ’s-Hertogenbosch en Oss participeren in de grondexploitatie Heesch West (regionaal bedrijventerrein). Hiervoor is een gemeenschappelijke regeling (GR) aangegaan. Samen met de provincie Noord-Brabant is een masterplan opgesteld voor dit bedrijventerrein dat uiteindelijk 80 hectare kan worden. Er zal een gefaseerde ontwikkeling plaatsvinden. In de eerste fase wordt 50 hectare ontwikkeld en in de tweede fase de overige 30 hectare. De resterende 30 hectare is bij de grondexploitatieberekening "afgewaardeerd" naar agrarische grondwaarde van € 6 per vierkante meter. Het verwachte verlies van Heesch West bedraagt eind 2031 in totaal € 43,5 miljoen (eindwaarde). In dit kader hebben de deelnemende gemeenten in 2022 hun verliesvoorziening overgedragen aan de GR. De exploitatieberekening bevat risico’s op het gebied van gronduitgifte tempo, grondprijzen, kostenstijgingen (inflatie) en marktrente. De belangstelling voor het terrein Heesch West is nog steeds hoog. Door de beroepsprocedure tegen het bestemmingsplan Heesch West bij de Raad van State wordt uitvoering aanzienlijk vertraagd. De verwachting is dat niet eerder dan in het 3e kwartaal 2024 een uitspraak van de Raad van State wordt voorzien. Beheersmaatregel Buiten de overgedragen verliesvoorziening hebben we een risicoreserve Heesch West van € 1,7 miljoen beschikbaar. Daarmee kunnen we eventuele onverwachte tegenvallers in ieder geval voor een deel mee opvangen. Hierdoor lijkt dit risico beperkt (en valt het dus in de categorie 'groen'). De grondexploitatieberekening van Heesch West wordt elk jaar geactualiseerd.

Risico en beheersmaatregel

S/I ^[1]

Impact

Kans

Risicobedrag
(impact x kans)

Heesch West

€ 4,5 miljoen

38%

€ 1,7 miljoen (volledig afgedekt via risicoreserve)

Risico
De gemeente Bernheze, ’s-Hertogenbosch en Oss participeren in de grondexploitatie Heesch West (regionaal bedrijventerrein). Hiervoor is een gemeenschappelijke regeling (GR) aangegaan. Samen met de provincie Noord-Brabant is een masterplan opgesteld voor dit bedrijventerrein dat uiteindelijk 80 hectare kan worden. Er zal een gefaseerde ontwikkeling plaatsvinden.

In de eerste fase wordt 50 hectare ontwikkeld en in de tweede fase de overige 30 hectare. De resterende 30 hectare is bij de grondexploitatieberekening "afgewaardeerd" naar agrarische grondwaarde van € 6 per vierkante meter.

Het verwachte verlies van Heesch West bedraagt eind 2031 in totaal € 43,5 miljoen (eindwaarde). In dit kader hebben de deelnemende gemeenten in 2022 hun verliesvoorziening overgedragen aan de GR.
De exploitatieberekening bevat risico’s op het gebied van gronduitgifte tempo, grondprijzen, kostenstijgingen (inflatie) en marktrente. De belangstelling voor het terrein Heesch West is nog steeds hoog. Door de beroepsprocedure tegen het bestemmingsplan Heesch West bij de Raad van State wordt uitvoering aanzienlijk vertraagd. De verwachting is dat niet eerder dan in het 3e kwartaal 2024 een uitspraak van de Raad van State wordt voorzien.

Beheersmaatregel
Buiten de overgedragen verliesvoorziening hebben we een risicoreserve Heesch West van € 1,7 miljoen beschikbaar. Daarmee kunnen we eventuele onverwachte tegenvallers in ieder geval voor een deel mee opvangen. Hierdoor lijkt dit risico beperkt (en valt het dus in de categorie 'groen'). De grondexploitatieberekening van Heesch West wordt elk jaar geactualiseerd.

[1] In deze kolom is aangegeven of het risico naar verwachting een structureel of incidenteel effect heeft. In het geval van een structureel risico geven we de bedragen per jaar weer.

3. Vervallen risico's

De volgende risico's die in de programmabegroting 2024-2027 nog naar voren kwamen zijn nu vervallen.

Risico	Actie
CAO onderhandelingen loonontwikkeling	In de programmabegroting 2024-2027 hebben we rekening gehouden met een totale loonstijging over 2024 van 6,2%. Dit percentage is voldoende om structurele risico op te vangen.
Minder parkeeropbrengsten	De scanauto heeft een positief effect op de opbrengsten van het parkeerbedrijf en het risico lijkt daarmee te zijn verdwenen. We actualiseren het beheerplan bij de programmabegroting 2025.
Veiligheidsregio Brabant Noord	Het risico is beperkt. Het streven is om eventuele extra kosten op te vangen volgens het principe ‘nieuw voor oud’.
BUIG budget	Het risico is verwerkt in de jaarrekening.

4. Inventarisatie van de weerstandscapaciteit

Onder het begrip weerstandsvermogen verstaan we het vermogen van de gemeente om risico’s op te kunnen vangen, zodat het afgesproken gemeentelijke takenpakket toch onverkort uitgevoerd kan worden.
In het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) wordt aangegeven dat het weerstandsvermogen bestaat uit de relatie tussen enerzijds:

de weerstandscapaciteit: de middelen waarover we (kunnen) beschikken om niet begrote kosten te kunnen dekken, en anderzijds:
alle risico’s waar nog geen voorzieningen voor gevormd zijn en die van materiële betekenis kunnen zijn.

Voor de gemeente is de weerstandscapaciteit van belang. Een sluitende begroting geeft weliswaar aan dat er evenwicht is tussen de uitgaven en inkomsten, maar ook dat er beperkte ruimte is voor het opvangen van tegenvallers. De weerstandscapaciteit bestaat uit twee onderdelen; de structurele en de incidentele weerstandscapaciteit.

Structurele weerstandscapaciteit
De structurele weerstandscapaciteit dient voor het opvangen van risico’s met een meerjarig effect. Deze middelen worden gevormd door de onbenutte belastingcapaciteit en de post onvoorzien.
De onbenutte belastingcapaciteit is de ruimte waarmee onze OZB opbrengsten moeten stijgen om op een zogenaamd "redelijk peil OZB "uit te komen. Dit "redelijk peil" is gebaseerd op het tarief wat een gemeente moet hebben voor de toelating tot artikel 12 (extra financiële steun vanuit het gemeentefonds).
De onbenutte belastingcapaciteit voor het jaar 2024 bedraagt € 4,8 miljoen (rekening houdend met extra tariefstijging in 2024).
De post onvoorzien (€ 300.000) is structureel in de begroting opgenomen en maakt ook onderdeel uit van de structurele weerstandscapaciteit.

Incidentele weerstandscapaciteit
De incidentele weerstandscapaciteit is als volgt opgebouwd:

het vrij aanwendbare deel van de algemene vrije reserve (inclusief de algemene bedrijfsreserve van het grondbedrijf)
de niet beklemde bestemmingsreserves (overige bestemmingsreserves)
de stille reserves

Algemene vrije reserve en de algemene bedrijfsreserve grondbedrijf
De noodzakelijke omvang van de algemene vrije reserve is vastgesteld op 10% van de algemene uitkering. Hierbij zijn de volgende aspecten van belang:

zijn de belangrijkste risico’s in beeld?
welke beheersmaatregelen zijn er al genomen om risico’s te beperken?
welke risico’s zijn nog niet afgedekt?

Naar verwachting zijn de belangrijkste risico’s voldoende herkend. Het grootste deel van deze risico’s hebben we ook voorzien van beheersmaatregelen en waar nodig afgedekt door middel van een voorziening of reserve (bijvoorbeeld het grondbedrijf). Ook de risico’s die zich kunnen voordoen bij grote projecten, zoals Heesch-West, hebben we in beeld gebracht. Hiervoor hebben we bovendien beheersmaatregelen geformuleerd en deels dekkingsmiddelen gereserveerd. Daarnaast hebben we risico’s geïdentificeerd waarvan we het bedrag en de kans van optreden met onvoldoende zekerheid kunnen bepalen. Deze komen ten laste van de weerstandscapaciteit.
Uitgaande van de norm van 10% van de algemene uitkering, dient de algemene vrije reserve ongeveer € 22,6 miljoen te zijn (meicirculaire 2023).
De algemene reserve bedraagt per 31 december 2023 € 41 miljoen. Dit komt ook door uitgestelde uitgaven. We hebben hier voor komende periode nog onttrekkingen uit geraamd van afgerond € 17,7 miljoen. Een specificatie hiervan is opgenomen in het bijlagenboek. Vanuit de resultaatbestemming 2023 storten we € 1,2 miljoen in de algemene reserve.

De algemene bedrijfsreserve grondbedrijf (ABR) is het weerstandsvermogen voor de risico's die zich binnen het grondbedrijf kunnen voordoen. Dat kunnen project specifieke risico’s (b.v. een vervuiling in de grond) of conjuncturele risico’s (b.v. een hogere rente of een lagere grondprijs) zijn.
Bij de programmabegroting 2024-2027 is de minimum benodigde algemene reserve berekend o.b.v. risicoanalyse (Monte-Carlomethode). De geactualiseerde risicoanalyse bij deze jaarrekening geeft een risicobedrag van € 4,4 miljoen per 1-1-2024. Dit bedrag is dus feitelijk de minimale stand van de ABR.
De ABR heeft op 31-12-2022 een nihil verwacht saldo. Omdat we de € 4,4 miljoen van de minimale stand ook hebben opgenomen als risico nemen we de volledige ABR op als mogelijke afdekking van de risico's.

Niet beklemde bestemmingsreserves
Bestemmingsreserves bevatten middelen die de gemeenteraad voor een bepaalde doelstelling geoormerkt heeft. De gemeenteraad is bevoegd om de bestemming van deze reserves te wijzigen of te besluiten tot extra mutaties ten laste of ten gunste van deze reserves. De bestemmingsreserves kunnen hiermee dus ingezet worden voor het opvangen van risico’s als die zich voordoen.

We kennen twee soorten bestemmingsreserves. De bestemmingsreserves voor de afdekking van afschrijvingslasten e.d. en de overige bestemmingsreserves. De bestemmingsreserves voor de afdekking van afschrijvingslasten e.d. zijn niet beschikbaar voor de incidentele weerstandscapaciteit, omdat deze structureel zijn ingezet voor de afdekking van (kapitaal)lasten in de begroting. De overige bestemmingsreserves kunnen wel ingezet worden voor het afdekken van risico’s als de raad hiertoe besluit. Dit betekent wel dat deze middelen in dat geval niet meer beschikbaar zijn voor het oorspronkelijke doel waarvoor de bestemmingsreserves gevormd zijn.

Stille reserves
Stille reserves zijn activa waarvan de boekwaarde lager is dan de werkelijke waarde en die direct verkoopbaar zijn. Een volledig beeld hiervan is niet voorhanden.

Totale weerstandscapaciteit
Samengevat is de huidige weerstandscapaciteit (per 31-12-2023) in afgeronde bedragen:

bedragen in euro’s
Structurele weerstandscapaciteit	Bedrag
Onbenutte belastingcapaciteit	4.800.000
Post onvoorzien	300.000
Totaal	5.100.000

Incidentele weerstandscapaciteit (31-12-2023)
Algemene reserve	23.300.000
Algemene bedrijfsreserve grondbedrijf	0
Rekeningresultaat (na bestemming)	1.218.000
Stille reserves	PM
Totaal	24.518.000

5. Financiële kengetallen

Op basis van een wijziging van het BBV nemen we voortaan een aantal financiële kengetallen in deze paragraaf op, zowel in de begroting als in het jaarverslag. Eerst geven we een analyse van de financiële positie op basis van deze kengetallen. Daarna lichten we toe wat de kengetallen betekenen.

Omschrijving	Rekening 2022	Begroting 2023	Rekening 2023
Netto schuldquote	4,66%	8,10%	8,02.%
Netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen	-1,81%	0,94%	0,82%
Solvabiliteitsratio	53,93%	54,23%	58,98%
Structurele exploitatieruimte	8,20%	1,70%	7,44%
Grondexploitatie	0%	5,25%	0%
Belastingcapaciteit	89,60%	88,25%	88,25%

Analyse kengetallen en financiële positie
Op basis van deze kengetallen concluderen we dat onze financiële positie gezond is.
De netto schuldquotes en de solvabiliteitsratio geven aan dat we met voldoende eigen middelen (reserves) gefinancierd zijn. Onze afhankelijkheid van externe financiering is niet te groot. De netto schuldquote en de netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen vallen binnen de norm. De omvang van de schulden ten opzichte van de baten neemt af. De solvabiliteitsratio ligt stabiel boven de norm. Onze bezittingen op de balans zijn in voldoende mate gefinancierd met eigen vermogen.
De structurele exploitatieruimte is positief. Dit sluit ook aan bij het positieve saldo van de jaarrekening 2023. Wel merken we op dat de begroting onder druk staat. In hoeverre dit feitelijk structureel doorwerkt naar de programmabegroting 2025 analyseren we in 2024 bij tussentijdse rapportages in 2024.
Het kengetal grondexploitatie is een voorgeschreven kengetal. Het kengetal op zich is niet bruikbaar om conclusies te trekken over de risico’s in de grondexploitatie. De paragraaf grondbeleid en het MPG zijn daarvoor betere instrumenten.
Met de belastingcapaciteit zitten we onder het landelijk gemiddelde. We hebben nog ruimte om de belastingen te kunnen verhogen om financiële risico’s af te dekken als dit nodig is.

Nadere toelichting indicatoren

Netto schuldquote
De netto schuld geeft informatie over de schuldenlast van de gemeente ten opzichte van de baten in de begroting. De netto schuldquote geeft een indicatie van de druk van de rentelasten en aflossingen op de exploitatie. Het is normaal als de netto schuldquote tussen de 20% en 70% ligt. Tussen de 70% en de 80% dreigt de schuldomvang te hoog te worden. Boven de 80% zijn alle bezittingen zwaar belast met schulden. Het percentage is iets gestegen, maar blijft laag.

Netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen
Via deze ratio wordt in beeld gebracht wat het aandeel van de verstrekte leningen is en wat dit betekent voor de schuldenlast. Voor deze ratio gelden dezelfde normen als bij de netto schuldquote. Het percentage blijft laag.

Solvabiliteitsratio
Dit kengetal geeft inzicht in de mate waarin de gemeente in staat is aan haar financiële verplichtingen te voldoen. Bij deze ratio dreigt de schuld van de gemeente te hoog te worden als deze zich tussen de 20% en 30% bevindt. Onder de 20% zijn de bezittingen zwaar belast met schulden. Een ratio boven de 30% is aanvaardbaar. Het percentage blijft fors boven de 30%.

Structurele exploitatieruimte
Voor de beoordeling van het structurele en reële evenwicht van de begroting is het belangrijk om onderscheid te maken tussen de structurele en incidentele lasten. Als dit kengetal positief is, is er ruimte om structurele tegenvallers op te vangen. Ten opzichte van vorig jaar is het percentage iets gedaald. Dit sluit aan met een begroting die onder druk staat.

Kengetal grondexploitatie
De grondexploitatie kan een forse impact hebben op de financiële positie van een gemeente. De boekwaarde van de voorraden grond is van belang, omdat deze bij verkoop terugverdiend moet worden. De boekwaarde is laag doordat veel grote projecten aan het eind van hun looptijd zitten. Daarnaast zijn de verwachten verliezen volledig voorzien. We lopen hier dus geen risico.

Belastingcapaciteit: woonlasten meerpersoonshuishouden
De ruimte die een gemeente heeft om de belastingen te verhogen wordt vaak gerelateerd aan de totale woonlasten. Het Coelo publiceert deze lasten ieder jaar in de Atlas van de lokale lasten.